भारतीय वाद्य यंत्रांचे वर्गीकरण

भारतीय वाद्य यंत्रांचे वर्गीकरण ••

भारतातील वाद्य वाद्यांसाठी सामान्य शब्द म्हणजे 'वद्य' (वाद्य). त्यात प्रामुख्याने 5 प्रकार आहेत. वाद्यांच्या वर्गीकरणासाठी एक पारंपारिक प्रणाली आहे. ही व्यवस्था यावर आधारित आहे; नॉन-मेम्ब्रेनस पर्कशन (घन), झिल्लीदार पर्कशन (अवानाद), वारा वाहिलेला (सुशीर), स्ट्रिक (टाट), धनुष्य स्ट्रिंग (विटॅट). येथे वर्ग आणि प्रतिनिधी साधने आहेत.

* तत् वद्य (तात वाद्य):
स्ट्रिंग इन्स्ट्रुमेंट्स टाट वद्य म्हणून ओळखल्या जातात. ते प्लक्क्ड स्ट्रिंग्ड इन्स्ट्रुमेंट्स आहेत. प्राचीन काळी या वर्गाची अक्षरशः सर्व साधने विना म्हणून ओळखली जात असे. या प्रवर्गातील काही वाद्ये म्हणजे सितार, सरोद, सरस्वती वीणा (दक्षिण भारतीय वीणा), सुरबहार, गोटुवद्यम, रुद्र वीणा, विचित्रा वीणा, एकतर, तनपुरा, दोतर, संतूर, सुरमंडल, बुलबुल तरंग, नकुला वीना, मगडी वीना, गेचू वद्यम (गेट्टुवाद्यम), गोपीचंद (एकतर), सेनी रबाब, बीन आणि सारंगी.

* सुशिर वद्य (सुशिर वाद्य):
हे उडवलेली वाद्य उपकरणे आहेत. वादनाचा हा वर्ग विविध रेझोनिएटरला उत्तेजित करण्यासाठी वापरला जातो. या प्रवर्गाची काही वाद्ये म्हणजे बनसुरी, शहनाई, पुंगी, हार्मोनियम, शंख, नादस्वरम, ओट्टू आणि सुरपेती.

* घाना वद्य (घन वाद्य):
हे नॉन-मेम्ब्रेनस पर्कुसीव्ह इन्स्ट्रुमेंट्स आहेत. हा भारतातील सर्वात प्राचीन उपकरणांपैकी एक आहे. हा वर्ग पर्कुसीव्ह वाद्यावर आधारित आहे ज्यात पडदा नसतात, विशेषत: ज्यात घन रेझोनिएटर असतात. ताळ (तालिका) ठेवण्यासाठी हे एकतर सुगंधित वाद्य किंवा साधने असू शकतात. कश्ट तरंग, जल तरंग, मंजिरा, घटम, मुरचंग, घुंगारू, कर्ताल आणि चिंपटा.

* विटात वद्य (विचित्र वाद्य):
हे धनुष्य स्ट्रिंग केलेले उपकरणे आहेत. हा वाकलेला तारांचा एक वर्ग आहे. हा वर्ग बर्‍याच जुन्या असल्यासारखे दिसते आहे, परंतु गेल्या काही शतकांपर्यंत या वाद्यांनी शास्त्रीय संगीतात स्थान मिळवले नाही. संपूर्ण वाद्य यंत्रात एक विशिष्ट कलंक जोडलेला असतो. आजही केवळ पाश्चात्य व्हायोलिन या कलंकांपासून मुक्त आहे. या श्रेणीतील काही वाद्ये सारंगी, सारिंगदा, व्हायोलिन, एसरज, दिलरुबा, चिकारा, मयुरी वीना आणि पेना आहेत.

* अवनाद वद्य (अवानध वाद्य):
ही पडदा पर्ससीव्ह इन्स्ट्रुमेंट्स आहेत. हा उपकरणांचा एक वर्ग आहे ज्याने पडदा मारला आहे. यात विशेषत: ड्रमचा समावेश आहे. या श्रेणीतील काही वाद्ये म्हणजे तबला, पखावज, मृदंगम, तबला तरंग, ढोलक, नागाडा, ढोलकी (नाल), डाफ (डफ, डफू, डफळी), कांजिरा, तविल, खोल (मृदंग), पुंग, थांथी, पणई, डमारू, चेंदा, शुद्ध मदालम, इडक्का आणि उडाकू (उदाकाई).
लेख स्त्रोत: hindudustaniclassical.com

आम्ही आमच्या आधीच्या पोस्टमध्ये काही उपकरणांबद्दल तपशीलवार चर्चा केली आहे आणि आम्ही आमच्या पोस्ट नंतर इतरांबद्दल पोस्ट करू! 🙂